Wiele razy byłem pytany o to, do jakiego Kościoła należę. Gdy tłumaczyłem, że jestem z Reformowanego Kościoła Katolickiego i jesteśmy częścią większej tradycji starokatolickiej, rozmówcy wydawali się być zdezorientowani. Dopytywali czasem czy to ten ruch, w którym mszę odprawia się po łacinie. Bardziej zorientowani wiedzieli, że ma to związek z dogmatem o nieomylności papieża. Czasem dodawali z lekką złośliwością „wy nie lubicie papieża” lub uważały, że odrzucamy ten dogmat, ponieważ go nie rozumiemy. Za każdym razem wywoływało to we mnie frustrację ale chyba nie powinienem się dziwić takiemu stanowi rzeczy. Wiedza o starokatolicyzmie jest znikoma, a czasem same osoby z Kościołów starokatolickich nie potrafią powiedzieć więcej o swojej tożsamości poza stosunkiem do dogmatu o papieskiej nieomylności i wszechwładzy w Kościele czy celibatu duchownych. Zamiast narzekać chciałbym zaproponować kilka rozważań na temat starokatolickiej tożsamości.
Jestem przekonany, że starokatolicyzm nie jest ruchem buntowników przeciwko papiestwu, choć w historii często nasi przodkowie byli zmuszeni do protestów przeciwko doktrynom, które nie miały swojego źródła w tradycji niepodzielonego Kościoła pierwszego tysiąclecia.
Starokatolicyzm ma do zaoferowania przede wszystkim pozytywne przesłanie o Kościele jako wspólnocie realnych relacji, w której nikt nie jest pominięty, a głos każdej ochrzczonej osoby jest cenny i słyszany przez cały Kościół lokalny, zwłaszcza przez lokalnego biskupa. Eklezjologia jest częścią teologii, której starokatolicy zdają się poświęcać najwięcej uwagi. Jest ona centrum starokatolickiej tożsamości.
W moich tekstach chciałbym wykazać najważniejsze cechy eklezjologii starokatolickiej, które odróżniają ją od eklezjologii innych denominacji chrześcijańskich. Źródłami dla powstania niniejszej pracy są wypowiedzi teologów i biskupów starokatolickich zrzeszonych przede wszystkim w Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich oraz Ekumenicznej Wspólnocie Katolickiej.
Postaram się przedstawić jak najszersze spektrum poglądów starokatolickich na temat Kościoła oraz ich podstawową zbieżność. Obecnie najsilniejszymi ośrodkami teologicznymi Kościołów starokatolickich są fakultety teologiczne w Szwajcarii i Niemczech oraz seminarium duchowne starokatolickiej archidiecezji Utrechtu działające od kilku lat przy Uniwersytecie Utrechckim. Wiele prac teologicznych z zakresu teologii starokatolickiej powstaje w ostatnim czasie również w Stanach Zjednoczonych, gdzie od mniej więcej 15 lat ruch starokatolicki przeżywa znaczny rozwój co zauważa w swojej książce The Other Catholics: Remaking America’s Largest Religion dr Julie Byrne. Amerykańscy starokatolicy, choć w większości podzielający poglądy teologów europejskich, posiadają jednak swoje unikalne, nieco inne od utrechckich przekonania, gdyż opierające się na innych doświadczeniach Kościołów lokalnych.
Eklezjologia starokatolicka posiada bardzo silne związki z historią zachodniego Kościoła katolickiego. Nie jest „nową teologią”, ale podsumowuje doświadczenie chrześcijan niepodzielonego Kościoła pierwszego tysiąclecia, średniowiecznego ruchu koncyliarnego i katolickich ruchów reformatorskich.
Z samej natury starokatolickiej eklezjologii wynika, że lokalne Kościoły mogą się od siebie różnić, powstawały bowiem w innych miejscach i czasie. Aby lepiej to zrozumieć, pokrótce przedstawię kilka głównych fal starokatolicyzmu.
- Historia starokatolicyzmu i jakie nurty występują w łonie tego nurtu chrześcijaństwa.
- Historia eklezjologii starokatolickiej.
- Kościół lokalny i posługa biskupa.
- Kościół lokalny – wspólnota eucharystyczna.
- Jeden, święty, powszechny i apostolski – znamiona Kościoła.
- Autorytet Kościoła i w Kościele. (wkrótce)
